[ Strona główna ]

RACJE

numer 9

Lipiec 2022

Edan Tasca, Lloyd Hawkeye Robertson

CZY DWA PLUS DWA TO ZAWSZE CZTERY?

Humanistyczna krytyka wokizmu¹

Najpewniejszym sposobem na udaną krucjatę na rzecz jakiejś dobrej sprawy jest zapewnienie uczestników, że biorąc w niej udział, będą mieli okazję, żeby kogoś skrzywdzić. Nadzieja na to, że biorąc udział w prześladowaniach zachowają czyste sumienie, oraz że czyniąc komuś krzywdę, będą wierzyć, że kieruje nimi słuszne oburzenie, to szczyt psychologicznego luksusu - najsmaczniejszy z moralnych przysmaków.

Aldous Huxley

Wokizm jako kult lub parareligia

Oświecenie, które powstało w siedemnastowiecznej Europie, nie wynalazło indywidualizmu; dowartościowało tylko i umocniło nasze indywidualne poczucie jaźni, istniejące odkąd nasi praprzodkowie zaczęli się zastanawiać nad przeszłymi doświadczeniami i planować przyszłość. Wcześniej rola zorganizowanej religii polegała głównie na wyznaczaniu granic wokół własnego ja, wokół nauki i rozumu, tak aby działania jednostek służyły interesom zbiorowości zdefiniowanej przez religię. Prawdy ostateczne mogły być określane tylko przez bogów lub tradycje, które wykraczały poza ludzki rozum.

Projekt oświecenia miał na celu uwolnienie jednostki z tych więzów. Wspierano godność i autonomię jednostki w poszukiwaniu wiedzy, co doprowadziło do powstania nowoczesnej koncepcji humanizmu. Doprowadziło także do eksplozji wiedzy - eksplozji, która trwa do dziś.

Oświecenie napotkało wściekły opór, najpierw ze strony religiantów i monarchistów, którzy sprzeciwiali się zerwaniu z tradycyjną mądrością na rzecz nieskrępowanej wolności i rozpusty. Pod koniec XVIII wieku do głosu doszli romantycy, którzy brzydzili się coraz bardziej kapitalistycznymi społeczeństwami, w których żyli i wzywali do powrotu do wolności i demokracji z czasów przednowoczesnych, zwłaszcza łowiecko-zbierackich.

Karol Marks wyśmiewał ich jako „utopistów”, a własną koncepcję socjalizmu uważał za naukową. Dwudziestowieczny niemiecki filozof i członek partii nazistowskiej Martin Heidegger uważał, że inteligencja i nowoczesność są „zdegenerowane”, a można je przezwyciężyć tylko przez myślenie bardziej „pierwotne”, takie jak myślenie Hitlera i jego własne, które przekraczało swój czas – istniało jednocześnie w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

Heideggerowska dekonstrukcja nauki i rozumu jako produktu środowiska została wykorzystana przez Jacques'a Derridę do rozwinięcia koncepcji postmodernizmu oraz przez Foucaulta do rozwinięcia idei, w myśl której to, co jest uznawane za wiedzę, zależy od relacji władzy w danym społeczeństwie. Wokizm kontynuuje tę antyoświeceniową tradycję odrzucającą wiedzę, której źródłem jest krytyczne myślenie, utrzymując ponadto, że jego główny dogmat, iż ucisk grup tożsamościowych jest motorem napędowym życia społecznego, jest jedyną prawdą, której nie wolno dekonstruować.

Wokizm jest dogmatyczny i nieracjonalny, a inspirację czerpie ze źródeł wrogich nauce. Jest również formą przymusu; bezlitośnie karze tych, którzy nie chcą się podporządkować. Podobnie jak religie fundamentalistyczne, wokizm przedstawia się jako system moralny i współczesne wcielenie epickiej walki między siłami dobra i zła.

Na gruncie krytycznej teorii rasy (CRT), mówi się, że „złem” jest rasizm, który przenika całe społeczeństwo. Ci, którzy nie są „woke” i tego nie rozumieją, są albo jawnymi rasistami, albo współuczestnikami struktury władzy wspierającej rasizm. Trzeba jednak pamiętać, że CRT, używana do wspierania tych przekonań, nie jest prawdziwą teorią - nie można jej sfalsyfikować. Jest to właściwie parareligijny dogmat. Obiektywizm, rozum, a więc i nauka są przez wokistów postrzegane jako „białe”, co również ma charakter religijny, bowiem nikt nie domaga się, by tę rzekomą prawdę jakoś uzasadnić.

W przypadku religii tradycyjnej takie dogmaty przyjmuje się na podstawie wiary opartej na boskim objawieniu. Tymczasem podstawy wiary w ideologię wokistów nie są znane. Eric Hoffer pomógł wyjaśnić koncepcję świeckiej religii, zauważając, że „ruch masowy może się obyć bez boga, ale nie bez diabła. Abstrakcyjny diabeł nie wystarczy, musi być „namacalny". Dlatego chrześcijanie muszą demonizować i dehumanizować przeciwników.” (1)

Diabłem wokistów jest „białość” - biały kolor skóry i przekonanie, że ludzie biali są z natury rasistami, co samo w sobie jest formą rasizmu, gdyż przypisuje grupie ludzi pewne cechy tylko na podstawie ich koloru skóry. Wielu z tych, którzy uważają się za „woke", upiera się, że wszystko, co się dzieje, ma ukryte, fundamentalnie rasistowskie, mizoginistyczne lub antytransgenderowe wyjaśnienie. Nawet pogląd, że dwa plus dwa to zawsze cztery został zakwestionowany na podstawie tego, że cała wiedza jest konstruowana społecznie. (2) Naprawdę nie wiadomo, jakim cudem potrafimy leczyć niektóre choroby i sprowadzić drony na Marsa, jeśli dwa plus dwa to czasem pięć.

Jak ludzie, którzy nazywają siebie antyrasistami, mogą wierzyć w absurdalną koncepcję „dobrego” rasizmu? Przez większą część ostatniej dekady wokizm stał się główną siłą w kulturze zachodniej. Jego przejawami są ruchy poprawności politycznej, takie jak „cancel culture”, „Black Lives Matter”, transgenderyzm, CRT, dziennikarstwo 1619 (3), milczące rady szkolne, zalęknieni profesorowie i okazjonalne dziwaczne eksponaty muzealne.

Podobnie jak religia, wokizm dąży do pozyskania możliwie wielu darowizn, nie tylko pieniężnych. Armia aktywistów, choć zdecentralizowana, jest potrzebna do utrzymania dominującej pozycji w mediach społecznościowych oraz do „odwoływania” profesorów, dziennikarzy i polityków, którzy nie respektują dogmatów wokizmu oraz do organizowania niezliczonych wieców pod ogólnym hasłem „sprawiedliwości społecznej”. Kiedy „wokiśći” postanowili „odwołać” nadawcę sportowego Dona Cherry'ego na podstawie sfabrykowanego oskarżenia o rasizm, (4) Kanadyjska Rada Radiofonii i Telewizji otrzymała w ciągu dwóch dni tak wiele skarg, że jej sieć komputerowa przestała działać. Ilość czasu, pieniędzy i energii potrzebnej do utrzymania takiej organizacji, która nie ma oczywistego związku z siłami nadprzyrodzonymi ani z obietnicą życia pozagrobowego, dowodzi istnienia potężnej machiny organizacyjnej.

Wokizm jako wirus umysłu

Wirus to mikroskopijna cząstka, która wdziera się do komórki i przywłaszcza jej zasoby. Wirus umysłu to jednostka kulturowa, która w podobny sposób przywłaszcza zasoby umysłu. Wykorzystując ideę, że nasze rozumienie tego, kim jesteśmy, jest mentalnym analogiem ciała, jeden z autorów tego artykułu (Lloyd Robertson) nakreślił w 2017 roku kryteria, według których można powiedzieć, że jednostki kultury infekują umysły. Te cztery kryteria obejmują: (1) obserwowalną zmianę w samookreśleniu; (2) redukcję nowoczesnego „ja”, co prowadzi do ograniczenia logicznie spójnego myślenia; (3) zawłaszczenie zasobów jednostki w celu wsparcia dalszego rozprzestrzeniania się wirusa; oraz (4) znaczną ambiwalencję emocjonalną. (5)

W kolejnym artykule z 2021 roku autor ten wykazał, że wokizm spełnia wszystkie te kryteria. (6)

Filarem wokizmu jest polityka tożsamości. Ludziom przypisuje się różne tożsamości, takie jak: czarni, biali, rdzenni mieszkańcy, transseksualiści, geje i lesbijki. Zakłada się, że wszystkie te grupy z wyjątkiem białej są uciskane, a każdej z nich przypisuje się status ofiary. Zakłada się, że osoby uciskane nie mają głosu. Zakłada się także, że biali mają głos i przypisuje się im uprzywilejowaną pozycję udzielania głosu tym, którzy tego głosu nie mają z powodu opresji.

Członkowie grup mniejszościowych, którzy nie chcą zaakceptować swojej tożsamości ofiary lub sprzeciwiają się hasłom wokistów, takim np. jak „Zniszczyć patriarchat!" czy „zmniejszyć wydatki na policję!", są przedmiotem drwin. „Nieprzebudzeni” Czarni są obrzucani obelgami, które powstały w czasach niewolnictwa, takimi jak „Wuj Tom", „Murzyn domowy" czy „Oreo" (co oznacza, że w środku jest biały). Określenia te istnieją dla każdego koloru skóry. W przypadku osób wywodzących się z Ameryki Północnej często używa się obelgi „jabłko". Dla Latynosów, Południowych Azjatów i innych ludzi o ciemnej karnacji jest to „kokos". Dla Azjatów jest to „banan" lub „Twinkie"(7). Podczas wyborów federalnych w Kanadzie w 2021 r. rasistowski kandydat z Chin został w mediach społecznościowych okrzyknięty „nienawidzącym siebie" za to, że wcześniej przedstawił projekt ustawy, która zakładałaby rejestr agentów obcych rządów, w tym Chin, działających w Kanadzie (8).

„Nieprzebudzeni” Biali, którzy nie akceptują przypisanej im tożsamości, są nazywani „rasistami", „seksistami", „homofobami", „transfobami" i oczywiście „nienawidzącymi samych siebie". Ale to nie oni nienawidzą samych siebie. Pisarka Robin DiAngelo nagle odkryła, że jest biała; w wieku 34 lat stwierdziła, że boi się wychodzić z domu, bo ktoś to może zauważyć! (9)

To, kim jesteśmy, w tym nasza tożsamość, jest osadzone w strukturze poznawczej zwanej jaźnią. (10) Jaźń jest konstruktem, która pozwala nam umiejscowić się w czasie, zarówno w odniesieniu do zapamiętanych wydarzeń z przeszłości, jak i możliwych wydarzeń w przyszłości. Gdy myślimy o swoim życiu z przeszłości lub w przyszłości, dowiadujemy się, kim jesteśmy. Przekonujemy się także, że istnieje obserwowalna, obiektywna rzeczywistość, co z kolei umożliwai skonstrowanie spójnego spójnego brazu świata. Postmodernistyczne zaprzeczanie istnienie obiektywnej rzeczywistości umacia wokistowskie dogmaty przed krytycznym badaniem, co jednak osłabia ich zdolność do krytycznego myślenia.

Ci, którzy określają się jako „przebudzeni", uważają, że cała wiedza jest konstruowana kulturowo, a nie że powstaje jako owoc badania rzeczywistości. Pilnując „poprawnego" języka, ludzie zmuszają opinię publiczną do akceptowania tworzonych przez siebie interpretacji. Ograniczanie wolności słowa może ograniczać wolność myśli i utrudniać jednostkom budowanie obiektywnego rozumienia świata.

Próbując kontrolować, ograniczać lub hamować naszą zdolność rozumowania, wokizm dewaluuje ideały oświecenia. Tworząc świecką religię, która ma powstrzymać indywidualizm nieodłącznie związany z posiadaniem własnego „ja", ci, którzy określają się jako „przebudzeni", odtwarzają warunki epoki osiowej, w której powstała większość głównych religii świata, aby kontrolować zdolności związane z posiadaniem własnego „ja". Wokalizm nie jest rewolucyjny, lecz reakcyjny, nie jest postępowy, lecz regresywny.

Rozprzestrzenianie się wirusów

Przeanalizowaliśmy, w jaki sposób wokizm zawłaszcza zasoby osobiste w celu rozprzestrzeniania się. Po cichu przejmuje rady szkolne, stowarzyszenia zawodowe, działy kadr, redakcje, stowarzyszenia prawnicze i instytucje rządowe.

W czerwcu 2021 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne zaleciło usunięcie płci z akt urodzenia na podstawie wątpliwego założenia, że ktoś mógł błędnie „przypisać" płeć niemowlęcia przy urodzeniu.(11) W lipcu 2021 roku Kanadyjskie Towarzystwo Historyczne wydało oświadczenie rozszerzające definicję ludobójstwa na działania, które nie miały nic wspólnego z morderstwem - bez konsultacji z historykami, którzy są jego członkami. (12) Również latem 2021 roku „obudzeni" prawnicy z British Columbia Law Society zagrozili odcięciem finansowania czasopisma „The Advocate".(13) Czasopismo to wcześniej ugięło się pod presją „obudzonych", by odwołać artykuł krytyczny wobec dyrektywy dotyczącej praktyki prawników w tej prowincji w odniesieniu do zaimków płciowych, ale następnie zamieściło list do redakcji na ten sam temat. (14)

Ideologia wokizmu jest napędzana przez emocje. Jej wyznawcy wierzą, że stoją przed klasycznym dramatem wyboru między absolutnym dobrem i absolutnym złem. Dlatego wszelkie odstępstwa od dogmatów spotykają się tam z oburzeniem i często są uważane za równoznaczne ze współudziałem w złu. Mentalność ta stanowi problem dla tych, którzy identyfikują się jako „przebudzeni", zwłaszcza zaś dla tych, którym przypisuje się kategorię rasową „Biały". Wszystkie religijne systemy przekonań zmieniają się z czasem, ale w świecie wokistów nie ma centralnego synodu, który informowałby jednostki o zmianach w linii partii „przebudzonych". Wyznawcy mogą chronić się przed wewnętrzną krytyką, przyjmując najbardziej skrajne stanowiska lub pielęgnując nadwrażliwość i skłonność do zbut gwałtownej reakcji na domniemane lub realne krzywdy innych.

Na przykład jeden z autorów tego artykułu (Robertson) był moderatorem forów humanistycznych i zaobserwował, jak poszczególne osoby przeglądają i edytują swoje dawne komentarze w mediach społecznościowych, aby w oczach osób czytających archiwum wydać się bardziej poprawnymi politycznie. Stosując inną taktykę obronną, którą autor James Lindsay nazywa „żelaznym prawem obudzonej projekcji" (15), odwracają uwagę od tego, co pisali, uprzedzająco oskarżając innych o to, co sami zrobili.

Może to prowadzić do badania tzw. czystości moralnej. Na przykład w 2021 roku biolog ewolucyjny Richard Dawkins – od dawna uważany za wzór rozumu i humanizmu, który w 1996 roku otrzymał nagrodę Humanisty Roku - został pozbawiony tej nagrody przez Amerykańskie Stowarzyszenie Humanistów (American Humanist Association, AHA).(16) Jego przewinieniem był następujący tweet: „W 2015 roku Rachel Dolezal, biała przewodnicząca oddziału NAACP, była szkalowana za to, że identyfikuje się jako czarna. Niektórzy mężczyźni decydują się na identyfikację jako kobiety, a niektóre kobiety decydują się na identyfikację jako mężczyźni. Zostaniesz oczerniony, jeśli zaprzeczysz, że są oni dosłownie tym, z czym lub z kim się identyfikują. Zapraszam do dyskusji."

Dawkins zaprosił do dyskusji nad sprzecznością w wokizmie. Dlaczego społeczeństwo miałoby popierać ludzi, którzy identyfikują się z płcią przeciwną do tej, z którą się urodzili, a szkalować tych, którzy identyfikują się z inną rasą? Zamiast pozwolić na kontynuowanie dyskusji, AHA zamknęło debatę i pozbawiło Dawkinsa przyznanej mu wcześniej nagrody.

Zaczęło się oczernianie Dawkinsa. Twitter zamienił się w istną jatkę na temat tego, dlaczego Dawkins - w najlepszym wypadku - nie ma kontaktu z rzeczywistością, a w najgorszym - jest sojusznikiem wrogów osób transpłciowych lub nawet ich osobistym wrogiem i bigotem. Przyczyną całej burzy było tylko to, że Dawkins zadał ciekawe i trudne pytanie.

W kolejnym spektakularnym przypadku afery na tle ideologicznej czystości, w marcu 2021 roku „Teen Vogue” zatrudnił nową redaktorkę i poprosił ją o rezygnację na tydzień przed rozpoczęciem przzez nią pracy. (17) Przyczyną było to, że ktoś zapisał i upowszechnił zrzuty z ekranu jej komputera z antyazjatyckimi i homofobicznymi tweetami, które opublikowała jako nastolatka, dziesięć lat wcześniej. Kobieta przeprosiła i usunęła te tweety, ale to nic nie pomogło - nie mogła liczyć na przebaczenie. Zaledwie kilka godzin po jej rezygnacji starszy pracownik „Teen Vogue'a” świętował ten krok na Twitterze, ale w końcu sam został zdemaskowany i ukarany za kontrowersyjne tweety sprzed wielu lat. (18)

Dawkinsowi oczywiście nic się nie stanie, ale ci, którzy nie są legendami humanizmu, są o wiele bardziej narażeni na represje. Wszelkie naruszenia ortodoksji wokizmu skutkują izolacją społeczną, utratą szans na karierę, odwołaniem wykładów i zwolnieniami z pracy. (21) Są nawet liberalni profesorowie, którzy słusznie boją się swoich studentów.(22) Niektóre ofiary wokistowskich nagonek popełniły nawet samobójstwo!!!(23) Prześladowania te z pewnością nie są przypadkowe. Chodzi w nich o to, by zastraszyć i zmusić do podporządkowania.

Niektórzy wokiści twierdzą, że w ten sposób naprawiają społeczeństwo. Ale niszczenie ludzi nie czyni świata lepszym, nawet jeśli ktoś uważa, że takie osoby zasługują na nienawiść. Jak już wiemy, tak zwana „cancel culture” - zjawisko blisko związane z wokizmem - stawia ludzi pod pręgierzem bez należytego procesu. Fatalne skutki dają też inicjatywy polityczne wokistów. Kryminolodzy zauważyli, że w ubiegłym roku, gdy domagano się ograniczenia środków na finansowanie policji, liczba zabójstw w dużych miastach wzrosła o 34%. Największy wzrost liczby ofiar nastąpił w społecznościach ludzi kolorowych.(24) Wokiści strzelają sobie w stopę, pogarszając sytuację ludzi, których rzekomo bronią. W wielu miejscach należało przesunąć środki, aby zająć się przyczynami przestępczości i rozwiązywaniem sytuacji kryzysowych, które mogą wymagać interwencji osób innych niż policja. Potrzebujemy lepszej realizacji tych działań i większych środków na lepiej wyszkoloną policję.

Wokiści chcą alternatywnej rzeczywistości opartej na ideologii, ale nauka jest tworzona na podstawie badań empirycznych. Co mają zrobić postępowi humaniści, którym bliska jest tradycja oświecenia? Niełatwo jest o sensowną decyzję, gdy ludzie, którzy nazywają siebie antyrasistami, promują rasistowskie stereotypy i takąż politykę. Niemożliwe staje się dalsze postrzeganie wokizmu jako próby naprawy czy ulepszenia społeczeństwa. Wokizm jest raczej próbą podzielenia i podboju społeczeństwa w sposób opisany już dawno przez George'a Orwella w „Roku 1984”.

Nie powinniśmy tego tolerować. Wokizm trzeba krytykować, a w niektórych przypadkach również zwalczać.

Szczepionka

Naszym celem powinno być popieranie krytycznego myślenia opartego na dowodach. Zgodnie z artykułem 4 Deklaracji Amsterdamskiej w sprawie humanizmu (25) dążymy do otwartego, niedogmatycznego dialogu, który stara się łączyć wolność osobistą z odpowiedzialnością społeczną. Autorzy tego artykułu pracują w dziedzinie, w której dialog jest nie tylko ważny, ale wręcz niezbędny. W społeczeństwie, w którym się nie dyskutuje, nie spiera i nie rozważa nic się nie może zmienić; popadamy w stagnację, tracimy nadzieję i cierpimy. Społeczeństwo musi czuć się bezpiecznie, by móc rozmawiać o sprawach łatwych i trudnych, słowem o wszystkim, co uzna za ważne lub ciekawe.

Zainspirowani ideałami oświecenia, dążymy do społeczeństwa, w którym wszyscy mogą swobodnie wyrażać swoje poglądy i poddawać je kontroli w debatach. Ufamy, że otwarty, uczciwy, pełen wyzwań i szacunku dialog jest najlepszą metodą budowania społeczności obywateli, którzy chcą i potrafią posługiwać się argumentami w oparciu o dane empiryczne. W procesie otwartej dyskusji ludzie uczą się, jak walczyć z rasizmem, żeby uniknąć efektów odwrotnych do zamierzonych.

Wartości oświecenia, które chronią godność, wartość i autonomię każdej jednostki, racjonalne podejście do badań naukowych i demokratyczna orientacja sprzyjająca wolności słowa - mogą być podzielane zarówno przez współczesnych konserwatystów, liberałów politycznych, jak i socjalistów. Antyhumaniści to totalitaryści, zarówno na lewicy, jak i na prawicy. Humanizm jest przeciwny wszelkim systemom myślowym, które podkreślają rolę różnic między ludźmi i sztucznie je podsycają, aby ustanowić ideologiczną dominację.

Ci z nas, którzy odrzucają wokizm, cenią wolność i różnorodność myśli, mogą być określani mianem „heterodoksyjnych". Wielu innych określa tę postawę mianem „klasycznego liberalizmu", inni nazywają ją „libertarianizmem". Zamiast dzielić nas na tak wiele subkultur i tożsamości, jak to tylko możliwe, powinniśmy przypominać sobie i wszystkim, co nas łączy i celebrować to w duchu dzieła Martina Luthera Kinga Jr.

W końcu jest przecież tylko jedna rasa: rasa ludzka. Jednoczmy się, a nie dzielmy. Budujmy, a nie niszczmy. Integrujmy się, a nie segregujmy. Nie zakładajmy, że wszyscy czarni są ofiarami; nie zakładajmy, że wszyscy biali są rasistami. Nie zakładajmy, że opowiadanie się za bezpiecznymi miejscami dla kobiet oznacza, że ktoś jest antytransseksualny. Jeśli już musimy coś zakładać, zakładajmy naszą najważniejszą tożsamość, tę, którą wszyscy dzielimy: tożsamość Homo sapiens.

[1] Eric Hoffer, The True Believer: Thoughts on the Nature of Mass Movements. New York, NY: Harper & Brothers, 1951.

[2] James Lindsay, “2+2 Never Equals 5,” New Discourses, 3 sierpnia 2020. Dostępne online na stronie https://newdiscourses.com/2020/08/2-plus-2-never-equals-5/.

[3] "The 1619 Project." Dostępny w Internecie pod adresem https://en.wikipedia.org/wiki/The_1619_Project.

[4] HP, "Left Populism: A Review of an Organized Mobbing", Humanist Perspectives, 12 maja 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://humanistperspectives.org/left-populism-a-review-of-an-organized-mobbing/.

[5] Lloyd Hawkeye Robertson, "The Infected Self: Revisiting the Metaphor of the Mind Virus," Theory & Psychology, Vol 27, Issue 3, 2017. Dostępne na stronie internetowej: https://doi.org/10.1177/0959354317696601.

[6] Lloyd Hawkeye Robertson, "Year of the Virus: Understanding the Contagion Effects of Wokism," In-Sight: Independent Interview-Based Journal, Issue 26.B, 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://in-sightjournal.com/2021/02/22/wokism/.

[7] “List of Ethnic Slurs.” Dostępny w Internecie pod adresem https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ethnic_slurs.

[8] Tom Blackwell, "Defeated Conservative MP Fears Attacks by Pro-Beijing Forces Swung Votes against Him", National Post, 23 września 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://nationalpost.com/news/politics/election-2021/defeated-tory-mp-fears-attacks-by-pro-beijing-forces-swung-votes-against-him.

[9] Matt Walsh, “WHAT? Robin DiAngelo Suddenly DISCOVERS She Is White.” Dostępny w Internecie pod adresem https://www.facebook.com/MattWalshBlog/videos/4302057536546227/.

[10] L. H. Robertson, "Mapping the Self with Units of Culture." Psychology, Vol. 1, Issue 3, 2010, 185-193. Dostępne na stronie internetowej: https://www.hawkeyeassociates.ca/images/pdf/academic/MemeticSelfJA3.pdf.

[11] Marcia Frellick, "Remove Sex from Public Birth Certificates, AMA Says," WebMD, 16 czerwca 2021. Dostępny w Internecie pod adresem https://www.webmd.com/a-to-z-guides/news/20210616/remove-sex-from-public-birth-certificates-ama-says.

[12] Barbara Kay, "Barbara Kay: Historical Association's Genocide Statement 'brazenly unscholarly'," National Post, 16 sierpnia 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://nationalpost.com/opinion/barbara-kay-historical-associations-genocide-statement-brazenly-unscholarly.

[13] Ian Mulgrew, "Is Challenging New B.C. Court Pronouns Policy OK or Akin to Hate Speech?", Vancouver Sun, 26 września 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://vancouversun.com/opinion/columnists/mlord-mlady-which-pronoun-do-you-prefer.

[14] Shahdin Farsai, "Republished: British Columbia's Practice Directions on Preferred Gender Pronouns in Court are Problematic," Canadian Gender Report, 10 lutego 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://genderreport.ca/shahdin-farsai-practice-directions-on-preferred-gender-pronouns-in-court-are-problematic/.

[15] James Lindsay, "No, Science Isn't a 'Social Construct'," New Discourses, 25 września 2020. Dostępne online pod adresem https://newdiscourses.com/2020/09/no-science-isnt-social-construct/.

[16] Alison Flood, "Richard Dawkins Loses 'Humanist of the Year' Title over Trans Comments", The Guardian, 20 kwietnia 2021. Dostępne na stronie internetowej: https://www.theguardian.com/books/2021/apr/20/richard-dawkins-loses-humanist-of-the-year-trans-comments.

[17] Roxanne Jones, “Alexi McCammond’s Dismissal Isn’t the End of this Story,, CNN, 26 marca 2021. Dostępne na stronie internetowej: https://www.cnn.com/2021/03/26/opinions/alexi-mccammond-teen-vogue-what-comes-next-jones/index.html.

18) [Lee Brown, "Teen Vogue Staffer Who Opposed Hiring of Alexi McCammond Tweeted N-Word", New York Post, 21 marca 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://nypost.com/2021/03/21/teen-vogue-staffer-christine-davitt-under-fire-for-racial-tweets/.

[21] Anne Applebaum, "The New Puritans", The Atlantic, 31 sierpnia 2021. Dostępny w Internecie pod adresem https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2021/10/new-puritans-mob-justice-canceled/619818/.

[22] Edward Schlosser, "I'm a Liberal Professor, and My Liberal Students Terrify Me", Vox, 3 czerwca 2015. Dostępne online na stronie https://www.vox.com/2015/6/3/8706323/college-professor-afraid.

[23] Anemona Hartocollis, "He Was Accused of Enabling Abuse. Then Came a Downward Spiral", New York Times, 4 stycznia 2020 r. Dostępne na stronie internetowej: https://www.nytimes.com/2020/01/04/us/dartmouth-lawsuit-bucci.html.

[24] Brittany Bernstein, "Thirteen Cities Broke Homicide Records in 2021 as Police Face Shortages, Budget Cuts," National Review, 31 grudnia 2021. Dostępny na stronie internetowej: https://www.nationalreview.com/news/thirteen-cities-broke-homicide-records-in-2021-as-police-face-shortages-budget-cuts/.

[25] Humanists International, "The Amsterdam Declaration." Dostępny w Internecie pod adresem https://humanists.international/what-is-humanism/the-amsterdam-declaration/.

Edan Tasca

Edan Tasca jest pisarzem i redaktorem z Toronto.