Rozdział V

PRAWA I WOLNOŚCI MŁODZIEŻY W SYSTEMIE OŚWIATY


Konstytucja RP gwarantuje każdemu prawo do nauki. Według artykułu 70 nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Zwolennicy tego zapisu twierdzili, że umożliwi on ograniczenie wysokiego bezrobocia wśród młodzieży. Zdaniem autorów raportu obowiązkowa powinna być tylko nauka w szkołach podstawowych, lub co najwyżej w gimnazjach - później młody człowiek sam powinien decydować, czy chce się dalej uczyć. Naszym zdaniem państwo powinno zachęcać, a nie zmuszać młodzież (i dorosłych) do nauki.

Konstytucyjny przepis koliduje z artykułem 15 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, który powiada, że podstawę kształcenia w systemie oświaty stanowi ośmioklasowa szkoła podstawowa, zaś obowiązek szkolny dziecka trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym kończy 17 lat ).

Wedle polskiego prawa jedynie rodzice decydują o wyborze szkół dla swoich dzieci. Zdaniem autorów raportu osoby powyżej 15 roku życia powinny w równym stopniu decydować w tej sprawie.

Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna chyba, że ustawa dopuści świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością . Według ust. 4 artykułu 70 konstytucji władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. W praktyce pomoc państwa w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych jest niewystarczająca i ogranicza się przeważnie do skromnych stypendiów socjalnych. W szkołach wyższych, natomiast, stypendia naukowe wypłaca się znikomej liczbie studentów.

Obowiązek realizowania prawa do nauki na zasadzie równych szans, oraz udzielania w razie potrzeby pomocy finansowej, nakłada na państwo polskie art. 28 Konwencji praw dziecka. Tymczasem w Polsce następuję stopniowe odejście od bezpłatnego nauczania w szkołach wyższych. Już dziś na warszawskim Wydziale Prawa i Administracji przyjmuje się około 3/4 studentów na studia płatne. Ta tendencja staje się coraz bardziej powszechna na wszystkich państwowych uczelniach, podczas gdy postanowienia Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, podpisanego w Nowym Jorku 19 grudnia 1966 r. nakładają na państwa - strony obowiązek stopniowego wprowadzania bezpłatnej nauki w szkołach wyższych.

Zagadnienia systemu oświaty i wychowania reguluje w Polsce ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Już po lekturze preambuły można stwierdzić, że polski system oświaty ma w pewnym stopniu charakter wyznaniowy, co narusza konstytucyjną zasadę światopoglądowej bezstronności państwa i dyskryminuje osoby innych wyznań oraz osoby bezwyznaniowe. Preambuła ta choć odwołuję się do Konstytucji, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka, za podstawę nauczania przyjmuje : uniwersalne zasady etyki, respektując chrześcijański system wartości.

Podporządkowanie szkół państwowych ustawie, która w preambule ma odwołanie do chrześcijańskiego systemu wartości i nadanie polskiemu szkolnictwa charakteru wyznaniowego kłóci się również z zasadami uznawanymi w Unii Europejskiej, gdzie szkoły publiczne są albo świeckie, albo neutralne światopoglądowo w tym sensie, że dopuszczają w tym samym stopniu wszystkie religie i światopoglądy. Na przykład w Niemczech, w Holandii i innych krajach w szkołach prowadzone są lekcje humanizmu (patrz: strona Towarzystwa Humanistycznego)

Podstawowymi organami administracyjnymi w polskiej szkole są dyrektor szkoły, rada pedagogiczna, rada szkoły, rada rodziców i samorząd uczniowski.

Najważniejszym organem szkoły jest dyrektor, według art. 39 dyrektor między innymi:

  1. kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz;
  2. sprawuje nadzór pedagogiczny;
  3. sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania pro zdrowotne;
  4. realizuje uchwały rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, podjęte w ramach ich kompetencji stanowiących;
  5. dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki zaopiniowanym przez radę szkoły i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie, a także może organizować administracyjną, finansową i gospodarczą obsługę szkoły lub placówki;
  6. współdziała ze szkołami wyższymi oraz zakładami kształcenia nauczycieli w organizacji praktyk pedagogicznych.

Od decyzji dyrektora zależy także skreślenie ucznia z listy uczniów, musi jednak ono nastąpić na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego (zapis ten nie dotyczy ucznia objętego obowiązkiem szkolnym - w tym przypadku uczeń może jedynie zostać przeniesiony do innej szkoły).

Drugim najważniejszym organem szkoły jest rada pedagogiczna. Na mocy ustawy w jej skład wchodzą wszyscy nauczyciele zatrudnieni w szkole.

Przewodniczącym rady jest dyrektor szkoły, który prowadzi i przygotowuje zebrania rady pedagogicznej.

Według art. 41 do kompetencji rady należy między innymi :

  1. zatwierdzanie planów pracy szkoły;
  2. zatwierdzanie wyników klasyfikacji i promocji uczniów;
  3. podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w szkole;
  4. podejmowanie uchwał w sprawach skreślenia z listy uczniów;
  5. przygotowanie projektu statutu szkoły;

Uchwały rady pedagogicznej są podejmowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków. Zebrania rady pedagogicznej powinny być protokołowane. Nauczyciele są zobowiązani do nie ujawniania spraw poruszanych na posiedzeniu rady pedagogicznej, które mogą naruszać dobra osobiste uczniów lub ich rodziców, a także nauczycieli i innych pracowników szkoły.

Kolejnym organem szkolnym jest rada szkoły. Rada powinna ona uczestniczyć w rozwiązywaniu spraw wewnętrznych szkoły a także :

  1. uchwalać statut szkoły;
  2. przedstawiać wnioski w sprawie rocznego planu finansowego środków specjalnych szkoły;
  3. występować do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą lub placówką z wnioskami o zbadanie i dokonanie oceny działalności szkoły, jej dyrektora lub innego nauczyciela zatrudnionego w szkole;
  4. opiniować plan pracy szkoły, oceniać sytuację oraz stan szkoły i występować z wnioskami do dyrektora, rady pedagogicznej, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz do wojewódzkiej rady oświatowej, w szczególności w sprawach organizacji zajęć pozalekcyjnych i przedmiotów nadobowiązkowych.

W skład rady szkoły lub placówki wchodzą w równej liczbie:

  1. nauczyciele wybrani przez ogół nauczycieli,
  2. rodzice wybrani przez ogół rodziców,
  3. uczniowie wybrani przez ogół uczniów.
Rada szkoły nie jest w polskim systemie edukacji obligatoryjna. Jej powstanie organizuje dyrektor szkoły na łączny wniosek dwóch spośród trzech następujących podmiotów : rady pedagogicznej, rady rodziców lub samorządu uczniowskiego.

Następnym nieobligatoryjnym organem szkoły jest rada rodziców. Może ona występować do rady szkoły, rady pedagogicznej i dyrektora szkoły z wnioskami i opiniami dotyczącymi wszystkich spraw szkoły.

Na samym końcu pozostaje samorząd uczniowski, który będąc reprezentacją ogółu klientów szkoły - uczniów może przedstawiać jedynie opinie i wnioski. Wnioski te są przedstawiane radzie szkoły, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi, w szczególności zaś powinny dotyczyć realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak:

  1. prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami,
  2. prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,
  3. prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań,
  4. prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej,
  5. prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem,
  6. prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.

Samorząd uczniowski nie posiada niestety żadnych uprawnień stanowiących. Kolejną sprawą, którą należy poruszyć w niniejszym raporcie jest wprowadzenie do szkół publicznych nauki religii. Została ona wprowadzona rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych.

Po pierwsze jest to niezgodne z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, której to art. 10 stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań ( za konstytucją ). Naszym zdaniem jeżeli w szkołach publicznych naucza się jakiejkolwiek religii to nie może tu być mowy o neutralności czy świeckości państwa. Tym bardziej że według art. 12 rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r.: "W pomieszczeniach szkolnych może być umieszczony krzyż. W szkole można także odmawiać modlitwę przed i po zajęciach".

Konstytucja stanowi w artykule 53 ust. 7 : " Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Rodzice ( opiekunowie prawni ) dzieci według art.1 pkt.1 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych, powinni wyrazić wolę (życzenie ), by ich podopieczni uczęszczali lub nie uczęszczali na lekcje religii. Już sam akt wyrażenia bądź nie wyrażenia takiej woli jest formą ujawnienia swego światopoglądu.

Po drugie uczniowie uczęszczający na lekcje religii mają prawo do trzech dodatkowych dni wolnych od nauki szkolnej w ramach rekolekcji wielkopostnych, co dyskryminuje uczniów innych wyznań, bądź tych, którzy uczęszczają na zajęcia z etyki.


Free counter and web stats