[ Strona główna ]

RACJE

numer 9

Lipiec 2022


Will M. Gervais, Ara Norenzayan

JAK OSŁABIĆ WIARĘ W BOGA?

Badania naukowe dowodzą, że dla osłabienia wiary w boga wystarczy przez kilka chwil popatrzeć na "Myśliciela" Augusta Rodina!



Większość ludzi w większości krajów świata wciąż wierzy w Boga lub w bogów, ale obok nich są też setki milionów niewierzących. Co sprawia, że ktoś jest wierzący, a ktoś inny niewierzący?

Wiara religijna jest złożonym zjawiskiem psychologicznym i kulturowym - twierdzą autorzy nowego badania. Jednak badacze, Ara Norenzayan i Will Gervais z University of British Columbia w Kanadzie, wykazali w serii inteligentnych eksperymentów, że przynajmniej jeden czynnik konsekwentnie osłabia siłę przekonań religijnych: jest nim myślenie analityczne.

Religia jest wciąż bardzo wpływowa - mówi Norenzayan, profesor psychologii - a wiemy o niej niewiele. Próbujemy wypełnić tę lukę w naszej wiedzy".

W jednym z badań, naukowcy skorelowali wyniki w teście analitycznego myślenia z siłą przekonań religijnych osób badanych. Zadanie myślowe zawierało trzy problemy wymagające od uczestników analitycznego przemyślenia i odrzucenia ich wstępnej intuicji. Zadano na przykład takie pytanie: "Bat i piłka kosztują łącznie 1,10 USD. Bat kosztuje o 1 dolara więcej niż piłka. Ile kosztuje piłka?" Natychmiastowa, intuicyjna odpowiedź to 10 centów. Ci, którzy poświęcili trochę czasu i wysiłku na znalezienie właściwej odpowiedzi (5 centów), zostali oceniani jako bardziej analityczni i oni właśnie uzyskiwali niższe wyniki w pomiarach siły wiary religijnej.

Badacze przeprowadzili następnie cztery inne badania wykazujące, że kiedy ludzie są zachęcani do analitycznego myślenia, osłabia to siłę ich przekonań religijnych.

W jednym z eksperymentów badacze poprosili uczestników o przyjrzenie się zdjęciom rzeźb: albo fotografii „Myśliciela” Rodina (to dobrze znana rzeźba głębokiego zamyślonego mężczyzny), albo na zdjęcie przedstawiające atletę rzucającego dyskiem, upodobnione do „Myśliciela” pod względem koloru i postawy. (W poprzednim badaniu naukowcy potwierdzili, że samo oglądanie dzieła Rodina poprawiło wyniki ludzi w zadaniu rozumowania sylogistycznego).

Ci, którzy oglądali „Myśliciela” byli również znacząco mniej skłonni niż grupa kontrolna do twierdzenia, że wierzą w Boga.

W innych próbach badacze stymulowali myślenie analityczne w subtelniejszy sposób - na przykład prosząc ludzi o układanie prostych zdań ze słów związanych z myśleniem, takich jak „zastanawianie się” lub „racjonalność”, albo ze słów kontrolnych, takich jak „młotek” lub „brąz”. W jeszcze innym zadaniu proszono ludzi o ocenę swoich przekonań religijnych w kwestionariuszu przedstawionym za pomocą jednej z dwóch czcionek: wyraźnej, łatwej do rozpoznania czcionki lub kursywy, która utrudniała odczytanie tekstu (wcześniejsze badania wykazały, że przedstawianie informacji za pomocą trudnej do odczytania czcionki zwiększa zdolność ludzi do rozumowania). We wszystkich przypadkach uczestnicy, którzy byli zachęceni do myślenis, byli mniej skłonni do wyrażania przekonań religijnych. Co więcej, badacze zmierzyli przekonania religijne wielu uczestników kilka tygodni przed eksperymentami z myśleniem analitycznym i nie znaleźli żadnej różnicy między grupami.

Wpływ zadań związanych z myśleniem był istotny, ale stosunkowo niewielki.

"Nie zmieniamy ludzi w ateistów" - mówi Gervais. Raczej, gdy odpowiedzi kwestionariusza wszystkich uczestników eksperymentu są brane razem, wskazują na niewielkie osłabienie wiary religijnej.

Z pewnością w grę wchodzi tu wiele czynników, ale badacze twierdzą, że ich wyniki sugerują, iż styl myślenia może być kluczowym czynnikiem wpływającym na przekonania religijne. Intuicyjni myśliciele są bardziej skłonni do bycia religijnymi; typy analityczne, mniej. "Jednym z wyjaśnień wiary jest to, że opiera się ona na szeregu intuicji, które mamy na temat otaczającego nas świata. Ludzie niekoniecznie dochodzą do wiary, ponieważ rozumują w ten sposób. Intuicja nam pomaga" - mówi Norenzayan.

Na przykład powszechnie panujące przekonanie, że umysł i dusza są odrębne od ciała, wynika z intuicji. "Nie jest ono oparte na logice czy rozumie. Nie dlatego ludzie uważają to za przekonujące" - mówi Norenzayan.

To nie znaczy, że jeden sposób myślenia jest bardziej wartościowy niż drugi, tylko że różnice między myśleniem intuicyjnym i analitycznym może pomóc wyjaśnić pochodzenie wiary religijnej - lub niewiary. "Wiemy, że w ludzkiej psychologii istnieją dwa systemy myślenia. System pierwszy jest intuicyjny; jest szybki i nie wymaga wysiłku. System drugi jest analityczny, jest bardziej rozumowy i przemyślany. Nasze badanie wspiera pogląd, że myślenie analityczne może odwodzić ludzi od myślenia intuicyjnego" - mówi Norenzayan.

Autorzy podkreślają, że ich wyniki jedynie zarysowują powierzchnię tego, jak rozwija się wiara religijna. Wiara to skomplikowana rzecz, na którą wpływa kultura i doświadczenie, mówi Norenzayan, jak na przykład ci, którzy odnajdują religię podczas sytuacji strachu lub moralności. "Nie mówimy, że analityczne myślenie zwraca ludzi przeciwko religii. (...) Dzieje się wiele rzeczy" - mówi Norenzayan. "Nasze ustalenia nie sugerują też, że jedna forma myślenia jest lepsza od drugiej. Nie wierzymy w to. Obie są ważne i obie mają koszty i korzyści."





Racje - strona główna
Strona "Sapere Aude"